Özgürlüğe Kaçışım

Diktatörlük günahı yasaklasa bile ahlâksızdır, demokrasi ona izin verse bile ahlâklıdır. Ahlâkîlik özgürlükten ayrılamaz. Ancak hür fiil ahlâkî fiildir.

Milletler tarihe ahlâken zengin maddeten fakir olarak girerler. Tarihten çıktıklarında ise vaziyet genellikle bunun tam tersidir. Hemen tüm önemli halkların tarihlerinde bu tesbit doğrulanmıştır: Antik Fârisîlerda, Romalılarda, Yunanlılarda, Araplarda, hatta modern Avrupa milletlerinde.

500. Paradokslar var. Eğer gece olmasaydı yıldızlı gökyüzünün muhteşem manzarasından mahrum kalacaktık. Dolayısıyla ışık bizi “görmek”ten mahrum bırakırken karanlık “görme”mizi sağlamaktadır.

326. Aşırı okuma bizi daha zeki kılmaz. Bazı insanlar kitapları basitçe “yutarlar”. Onlar bunu yaparken “sindirmek”, okunanı işlemek, hazmetmek ve anlamak için gerekli olan zorunlu düşünce fasılalarına riayet etmezler. Bu tür insanlar konuşurken, Hegel, Heidegger ve Marx’tan bazı parçalar ham olarak işlenmemiş halde çıkar. Bir arının poleni bala dönüştürmesinin “dahilî” çalışma ve zaman gerektirmesi gibi okuma da şahsî bir katkı gerektirir.

304. Hapiste iken insanın tek bir arzusu olur: Özgürlük. Eğer hapiste hastalanırsanız, özgürlüğü düşünmez, sağlığınızı düşünürsünüz. Dolayısıyla sağlık özgürlükten daha önemlidir.

51. Her gerçek sanatçının eserinin esas olarak otobiyografik olduğunu söylediğimizde, kahramanlarının başından geçen maceraların yazarın kendi hayatından alınmış hadiseler olduğunu kesinlikle kastetmeyiz. Sadece dahilî yaşantılar, çelişkiler, şüphe ve elemler -özellikle de elemler- ile ilgili tasvirlerin kişinin kendi hayatıyla ilgili olduğunu kastederiz. Çünkü hiç kimse başka birinin elemini tasvir etmemiştir, bu mümkün de değildir. Her yazarın tasvir ettiği elem kendisinindir; geçmişte veya gelecekte olabilir, fakat başka birine değil, sadece kendisine aittir. Bu anlamda her roman, esas kısmı itibariyle otobiyografiktir.